يعدّ مصحف المشهد الرضوي أحد أهمّ ما تبقّی من الوثائق القرآنية التي يعود تاريخها إلی القرن الأوّل الهجري، حيث يمكن أن نستقي منها صورة واضحة ومتكاملة عن تاريخ كتابة القرآن. وقد أَطلَقْتُ في هذا البحث تسمية: مصحف المشهد الرضوي أو (Codex Mashhad) علی هذا المصحف القديم الذي وجدتُ أكثر أوراقه في مكتبة العتبة الرضوية موزّعةً علی نسختين مرقّمتين: 18، و4116، تتكوّن الأولی من 122 ورقة، والثانية من 129 ورقة، بحيث تمثّل مجموع هذه الأوراق أكثر من 95 بالمائة من النصّ القرآني؛
وقلّما نعثر على مصحف من المصاحف الحجازيّة القديمة تجتمع فيه جميع الخصائص الموجودة في مصحف المشهد الرضوي. وإذا دقّقنا النظر في النصّ ومميّزات الرسم وغرائب الإملاء واختلاف القراءات ونظم السوَر وترتيبها؛ أمكننا أن نستنتج أنّ القسم الأصلي من هذه النسخة قد تمّت كتابته في زمن متقدّم جداً، قد يرقى لأن يعود إلى القرن الأوّل للهجرة. ومن ميّزات هذا المصحف أنّ تركيبته الأصليّة وخلافاً لسائر النسح القرآنيّة الراجعة للقرن الأوّل الهجري، قد جاءت موافقةً للرواية الرسميّة العثمانيّة، في حين جاء ترتيب السور فيه موافقاً للترتيب المنسوب للصحابي عبد الله بن مسعود.
برخلاف اغلب نسخه‌های کهن قرآنی از سدۀ نخست هجری، متن کامل قرآن در صورت اولیۀ این مصحف، به روایت رسمی و متداول عثمانی ، امّا بر اساس ترتیب سوَر منسوب از ابن‌مسعود کتابت شده، و در سده‌های بعد، ترتیب سوره‌ها در آن تصحیح شده است.
مجموع ویژگی‌های این مصحف، در کمتر نسخه‌ای از قرآن‌های کهن به خط حجازی یافت می‌شود. از این رو، «مصحف مشهد رضوی» یکی از مهم‌ترین اسناد عینی در شناخت ما از تحولات تاریخ متن قرآن کریم در سدۀ نخست هجری است.
کتابت قرآن در شهر مدینه یا کوفه
حضور احتمالی مصحف در کوفه
بازسازی ترتیب سوره‌های مصحف در عراق یا ایران
حضور مصحف در نیشابور
مالکیت علی بن ابی القاسم مقری سروی
تجدید کتابت سورۀ فاتحه در آغاز مصحف به قلم وجیه بن طاهر الشحامی
وقف مصحف بر حرم امام رضا علیه السلام در دو بخش مجزا
اشغال شهر مشهد از سوی ازبک‌ها (اختفای اوراق و نسخه‌های مهم قرآنی)
مرمّت بخش نخست مصحف (نسخۀ 18)
کشف برگه‌های قرآنی مخفی شده در دیوار اطراف ضریح مطهر (از جمله نسخۀ 4116)
مرمّت بخش دوم مصحف (نسخۀ 4116)
کشف اهمیت و جایگاه مصحف مشهد رضوی در کتابخانۀ آستان قدس رضوی
تحقیق متن دو نسخۀ 18 و 4116 (متن کامل مصحف)
چاپ و انتشار مصحف مطابق اصل
مراسم اهدای «مصحف مشهد رضوی» به آیت الله شبیری زنجانی
دربارۀ مصحف مشهد رضوی (مایکل کوک، دانشگاه پرینستون)
آیین رونمایی از مصحف مشهد رضوی
اهدای نسخه‌ای از «مصحف مشهد رضوی» به آیة الله العظمی سیستانی
مراسم اهدای «مصحف مشهد رضوی» به آیت الله جوادی آملی
فاکسیمیله یا نسخه برگردان و چاپ عکسی یکی از روش‌های مدرن برای تکثیر نسخه‌های خطی کهن است. در این روش کوشش می‌شود که محصول نهایی بیشترین شباهت را با نسخۀ اصلی داشته باشد، تا محققان و علاقمندانِ اصل نسخۀ خطی بتوانند نمونه‌ای مشابه با اصل را در اختیار گیرند.
اقترنت طباعة الفاكسميلة (صورة طبق الأصل) لمصحف المشهد الرضوي بتحقيق النّص وقراءة كلماته. وقد جُعِلَت في الصفحات اليُمنی جميع صفحات النُّسختين من مصحف مكتبة العتبة الرضويّة في مشهد، (المُرقّمتين 18 و 4116). ووُضعت في الصفحات اليُسری الخاصّة بقراءة النّصّ ودراسته الآيات المنضّدة ونتائج المقايسة والتعليقات التي دوّنتها في هذا الصدد.
فاکسیمیله یا نسخه برگردان و چاپ عکسی یکی از روش‌های مدرن برای تکثیر نسخه‌های خطی کهن است. در این روش کوشش می‌شود که محصول نهایی بیشترین شباهت را با نسخۀ اصلی داشته باشد، تا محققان و علاقمندانِ اصل نسخۀ خطی بتوانند نمونه‌ای مشابه با اصل را در اختیار گیرند.
چاپ فاکسیمیلۀ مصحف مشهد رضوی همراه با پژوهش‌های نسخه‌شناختی، متنی و تاریخی دربارۀ کلمات و آیات قرآنی در این مصحف صورت پذیرفته است. تصویربرداری با کیفیت عالی، چاپ نفیس بر روی کاغذ گلاسۀ مات، مدیریت رنگ در طراحی و چاپ، و سرانجام جلدسازی، قاب سازی، و صحافی منحصر به فرد، از دیگر ویژگی‌های نسخه برگردان مصحف مشهد رضوی است که همراه با مقدمه‌ای جداگانه در سال 1401-1402 (2022-2023 میلادی) منتشر شده است.
